महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या हस्ते नाशिकमध्ये उद्घाटन करण्यात आलेल्या समाजसुधारक महात्मा ज्योतिबा फुले आणि सावित्रीबाई फुले यांच्या नुकत्याच अनावरण करण्यात आलेल्या १८ फूट ब्राँझ पुतळ्याच्या खाली असलेला वादग्रस्त शिलालेख नाशिक महापालिकेने मंगळवारी हटवला.
द इंडियन एक्स्प्रेसने दिलेल्या वृत्तानंतर नागरी संस्थेने शिलालेख काढून घेतला, ज्यात महात्मा फुले यांनी लिहिलेल्या सुप्रसिद्ध क्वाट्रेनमधील बदलांवर प्रकाश टाकला होता ज्यात मूळतः ‘शूद्र’ चा संदर्भ आहे. राजकीय पक्षांनी ‘शूद्र’ या शब्दाशिवाय उल्लेखनीय चौथऱ्याचे वैशिष्ट्य असलेल्या स्मारकाच्या ऐतिहासिक अखंडतेवर आणि फुले यांच्या मूळ कार्यात बदल करण्याच्या योग्यतेवरही प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते.
नाशिक महानगरपालिकेच्या अधिकाऱ्याने सांगितले, “आम्हाला शिलालेख उतरवण्याचे आदेश मिळाले आहेत आणि आम्ही त्याचे पालन केले आहे.”
मूळ क्वाट्रेन असे आहे: “विदये विणा माती गेली, मती विणा नीती गेली. नीती विणा गती गेली, गती विना विट गेली. विट्ट विणा शूद्र खाचले, एवडे अनर्थ उर्फ अविद्येने केले.” हे असे भाषांतरित करते: “ज्ञानाशिवाय, शहाणपण नष्ट होते, शहाणपणाशिवाय, धार्मिकता नष्ट होते, धार्मिकतेशिवाय, प्रगती नष्ट होते, प्रगतीशिवाय, संपत्ती नष्ट होते, संपत्तीशिवाय, गरीबांना त्रास होतो, ही अज्ञानामुळे झालेली अराजकता आहे.”
या ओळी समाजातील शिक्षण आणि ज्ञानाच्या महत्त्वाच्या भूमिकेवर भर देतात आणि अज्ञानाच्या गंभीर सामाजिक आणि आर्थिक परिणामांवर प्रकाश टाकतात, विशेषतः उपेक्षित समुदायांसाठी.
तथापि, पुतळ्याच्या शिलालेखातून “शूद्र” चा संदर्भ वगळण्यात आला आहे, आता वाचत आहे: “विदये विणा माती गेली, मति विणा नीती गेली. नीती विणा गती गेली, गती विना विट गेली. एवडे अनर्थ उर्फ अविद्येने केले.”
मंत्री छगन भुजबळ यांचे पुतणे, नाशिकचे माजी खासदार समीर भुजबळ यांनी ही फेरबदल ही त्रुटी असल्याचे मान्य केले, ज्याची दखल घेतली जाईल.“आमच्याकडे स्मारकासाठी भव्य योजना आहेत. शिलालेखातील त्रुटी अनवधानाने झाली. आम्ही ते दुरुस्त केल्याची खात्री करू,” समीर म्हणाले.
